Openfab tarafından geliştirilen ve 3 boyutlu yazıcılar kullanılarak üretilen pinhole kameralar serginin hem bir parçası hem de serginin ortaya çıkmasındaki en önemli araçlarından biri oldu. Sergi öncesi çalışmalar ve sergi süreciyle ilgili merak edilen soruları Openfab Ekip Yöneticisi Gülbahar Coşkun cevapladı. Online sergi için tıklayınız. 

Pinhole ya da diğer bir söylemle iğne deliğinden kamera nedir?

Fotoğraf makinesinin atası sayılan iğne deliği kameralar, ışığı içeriye alacak bir iğne deliği ve görüntüyü kaydeden filmin yer aldığı karanlık kutulardır. Fotoğraf çekenin sürece şimdiki çekimlere göre daha fazla dahil olmasını, deneysel çekimler yapabilmesini ve heyecanlı bekleyiş sürecinin bir parçası olmasını sağlar. 

Pinhole kamera üretme ve onunla fotoğraflar çekme fikri nasıl gelişti? 

Kendim uzun zaman önce bir atölyede pinhole kamera ile tanıştım, o günden bu yana da ara ara kullanırım. Eğitim içeriklerimiz için açık kaynakları taradığımız bir gün üç boyutlu yazıcılar kullanılarak üretilmiş bir pinhole kamera modeli bulduk. Atölyemiz içerisindeki üç boyutlu yazıcıları kullanarak modeli bastık, bazı hatalar ve eksiklikler keşfettik. Ekip arkadaşım Ahmet Alp Çakıcı ile birlikte yeni bir pinhole kamera tasarımı üzerinde çalışmalara başladık, baskıyı gerçekleştirdikten sonra deneme sürecine girdik. Bu süreçte öğrencilerimizden ve akademisyenlerimizden birçok kişi katkıda bulundu. Kolektif ortaya çıkan bu kamerayı herkesle paylaşmaya ve kampüste fotoğraflar çekmeye karar verdik.

Bu süreçte sizi zorlayan, ilginç ya da keyifli anılarınızdan bahseder misiniz?

Kameranın tasarımı sonrası özellikle üzerinde açılacak iğne deliğinin boyutu, o alanda kullanılacak malzemenin seçiminde bizi en zorlayan kısım oldu. En keyifli an ise sergi sırasında çekim yapanların işlerini herkesle paylaşmak ve fotoğrafları çekenin bu küçük kara kutu olduğunu açıklamak oldu. Bir öğrencimiz kamerayı eline alıp ‘Hangi deliğinde bakmalıyım?’ demişti, oysaki pinhole kamera da sadece ışığın gireceği bir delik var. 

Yaklaş projesinde fotoğrafçılık ve pinhole kamera nasıl kapılar açtı?

Tüm üretim ve deneme sürecinde iğne deliğinden fotoğraf çekmeyi isteyen ya da kamerayı üretmek isteyen başkalarıyla tanıştık, güzel bir ilgi gördük. Başlangıçta ÖzÜ ailesinden öğrencilerin, akademisyenlerin ve çalışanların kamerayı kullanarak kampüsü kendi bakış açılarından fotoğraflanmasını istedik. Çekim sırasında ışığı ve süresini ayarlamak tamamen çekenin elinde olup, manuel olarak gerçekleşti. Sınırlı sayıda fotoğraf çekiminin olması bir kareyi çekmeden düşünmemize, yeterli ışığın içeriye geçmesi için geçen sürede tekrar tekrar aynı kareye bakmamıza, sonrasında büyük bir dikkatle filmi sarmamıza ve heyecanlı bekleyişe geçmemize neden oldu. Bir filmi birden çok kişi doldurdu, hep beraber oturup değerlendirdik. Fotoğraf çekenlerin birbirlerinden pozlama, yakaladıkları netlikler ya da farklı efektler üzerinde konuşması ve öğrenmesi için olanak yarattı.

Bu projeye ilk başladığınızda anladığım kadarıyla kampüs içerisinde çekilen fotoğraflardan bir sergi oluşturmak varken, nasıl oldu da yollarınız ‘Yaklaş’ projesi ile kesişti?

Biz bu denemeleri yaparken bir yandan kampüsün bulunduğu mahalleye farklı gözlerle bakmaya, durarak ve anlayarak gezmeyi planlayan Yaklaş etkinliğinden haberdar olduk. Etkinliği düzenleyen ‘Sürdürülebilirlik Kalkınma Platform’u yakın etkileşim halindeydik, paylaşımlarımız sırasında çalışmalarımızdan haberdar olup güçlerimizi birleştirdik. Küçücük ama bize odak yaratan o iğne deliğinden bütün bir mahalleye bakalım istedik. Mahalle gezileri sırasında isteyenler pinhole kamera ile çekimler yaptı. ÖzÜ ailesinden kişiler kampüs içine ve dışarıda kalan alana bir de iğne deliğinden baktılar. 

Yaklaş gezilerinin sadece konuşulan, not tutulan ve üzerine tartışılan konular yanından belgelenen anılara, farklı bakış açılarının yansımalarına ve farklı efektler ile kaydedilmesine vesile oldu. 

Neden dijital kamera yerine pinhole kamerayı tercih ettiniz? 

Çekmeköy kampüsü kendi sınırları içerisinde ne kadar modern, yenilikçi, zengin olsa da bir adım geriye gittiğimizde mahalleden ciddi anlamda ayrılan, izole edilen bir tarafı var. Özellikle siz izole edilen, korunaklı bölümden çıkıyorsanız ve yeni bir şey ortaya koymak istiyorsanız, bir şeyleri yıkmalısınız. Alışık olduğumuz çekim yöntemlerinin dışına çıkmak, kampüsten, kalıplarımızdan dışarı çıkmak olarak bakabiliriz. Bilinmeze korkuyla değil, heyecanla bakabilmek önemli olan. Çoğu zaman bu korkuyu kırmak ve anlamak için araçlar en güzel yardımcılarımız olur, Pinhole kameralar deneyenler için en az mahalle kadar bilinmezdi. Nasıl güzel kareler elde etmeyi planlamadıksak, mahalleden de böylesi bir farkındalıkla dönmeyi ne denli düşünmüştük?

Klasik bir yaklaşımla farkına varamayacağınız neleri fark ettiniz? 

Dijital bir fotoğraf makinesi ile mahalleyi dolaşıyor olsaydınız, elinizde şimdikinden daha fazla fotoğraf ve video olabilirdi. Tüm bu süreçte ne kadar duran, anlayan, hesaplayan ama bir o kadar süprizlere yer bırakan olurduk, diye düşünmeden edemiyorum. Pinhole kamera alışık olduğumuz kameralardan farklı olduğu için aslında bizlerin olaya bakış açısını da değiştirdi. Sonuçta çıkan fotoğraflara baktığımızda hatalı olan, net olmayan birçok fotoğraf bize başka şeyler anlattı. Nişantepe mahallesi gibi biraz süprizli, biraz puslu, biraz belirsiz…. Sadece çekimler sırasında değil sonrasında çekim yapılan alanları, kareleri ve hikayeleri anlamamızı sağladı.

Nasıl bir sergi süreci geçirdiniz? Fotoğraflar nerede sergilendi?

Sergi 4- 27 Aralık 2019 tarihleri arasında Özyeğin Üniversitesi Çekmeköy Kampüsü Öğrenci Merkezi’nde süreci anlatan bir panelle başladı. Sergi sırasında toplam 15 kişinin çektiği 40 adet fotoğraf sergilendi. Sergi sırasında bir adet üç boyutlu yazıcı kamerayı basıyordu.Tüm süreçteki baskı denemelerini sergilediğimiz küçük bir alan ve bu alanda gelen kişilerin denemeleri için hazır bir pinhole kamera alanda bulunuyordu. Sergide yer alan fotoğrafları yakından incelemek için tıklayınız. Kameranın üretim yöntemi ne kadar yenilikçi olmasa da iğne deliğinden fotoğraf çekme teknik çok eskidir. Eski ve yeninin, olan ile oluşan arasındaki bağlantıyı görmemize olanak sağlamıştır. Sergi sonrasında pinhole kameranın modeli açık kaynakta herkes ile paylaşılmıştır, indirmek için tıklayabilirsiniz.

Tüm süreçte bizlere destek olan herkese sonsuz teşekkürler...